CÁC CHẤT CHỐNG OXY HOÁ BẢO VỆ PHỔI TRONG TRƯỜNG HỢP MẮC BỆNH BỤI PHỔI – SILIC

30/07/2008 | 05:00 AM

 | 

Gần đây Tiến sĩ Yoshiaki Ishigatsubo, Khoa Nội - Miễn dịch, trường ĐH Tổng hợp Yokohama, Nhật Bản đã tìm thấy tác dụng tích cực của Men Heme oxygenase (HO-1) trong việc bảo vệ các tế bào nhu mô phổi của các bệnh nhân bị bệnh bụi phổi-silic (BP-Si).

CÁC CHẤT CHỐNG OXY HOÁ BẢO VỆ PHỔI

TRONG TRƯỜNG HỢP MẮC BỆNH BỤI PHỔI – SILIC

Gần đây Tiến sĩ Yoshiaki Ishigatsubo, Khoa Nội - Miễn dịch, trường ĐH Tổng hợp Yokohama, Nhật Bản đã tìm thấy tác dụng tích cực của Men Heme oxygenase (HO-1) trong việc bảo vệ các tế bào nhu mô phổi của các bệnh nhân bị bệnh bụi phổi-silic (BP-Si). Kết quả được đăng ngày 16 tháng 10 năm 2006 trên tạp chí “the American Joirnal of Respiratory and Critical Care Medicine” đã mở ra một hướng mới cho các nghiên cứu điều trị bệnh BP-Si.

Theo Yoshiaki Ishigatsubo, các hạt Silic đã hấp thụ vào phổi kích thích sự tạo thành các gốc oxy tự do, các gốc này là nguyên nhân chính gây tổn thương xơ hoátế bào nhu mô phổi theo con đường hoạt hoá các protein kinase làm tăng quá trình tổng hợp cytokine gây viêm và bằng cách đó làm cho bệnh tiến triển không ngừng, ngay cả khi không còn tiếp xúc với bụi nữa. Ngoài khả năng gây độc tế bào, các gốc oxy tự do còn làm tổn thương AND tăng nguy cơ ung thư cho người bị bệnh. Ở nhiều bệnh nhân bị bệnh BP-Si, ngay cả khi chưa thấy các tổn thương trên phim X-quang phổi, nhưng chức năng hô hấp đã bị suy giảm nghiêm trọng, thường là thể tắc nghẽn. Vì vậy, việc xác định các biến đổi ở mức phân tử trong quá trình tiếp xúc với bụi Silic cho phép phát hiện và chẩn đoán sớm được bệnh và mở ra một hướng mới trong nghiên cứu điều trị.

Một trong những chất có khả năng chống sự tạo thành các gốc oxy tự do gây viêm đường hô hấp là men Heme oxygenase (HO-1). Men này xúc tác quá trình phân huỷ Heme thành bilirubin, Fe(2+) và CO. Các tế bào biểu mô, tế bào cơ trơn, macrophage và tế bào màng trong của phổi đều có khả năng sản sinh ra men này. Tác dụng của HO-1 được đề cập tới trong nhiều bệnh có sự rối loạn cân bằng trạng thái oxy hoá-khửnhư những bệnh do vius: Cúm Adenovirus, viêm phổi virus...Song trong các bệnh phổi do các nguyên nhân khác, vai trò của HO-1 chưa thấy rõ.

Các tác giả đã tiến hành nghiên cứu xác định hàm lượng HO-1 trong huyết thanh của 46 bệnh nhân mắc bệnh bụi phổi-silicđược chẩn đoán và giám định theo Tiêu chuẩn của ILO, đối chứng với 27 bệnh nhân bị viêm phổi tắc nghẽn mạn tính và 27 người khoẻ mạnh tình nguyện. Các đối tượng có cùng độ tuổi (56-80 tuổi) và đều là nam giới.

Kết quả cho thấy hàm lượng men Heme oxygenase-1 trong huyết thanh của nhóm bệnh nhân mắc bệnh bụi phổi-silic tăng cao rõ rệt so với nhóm bệnh nhân bị viêm phổi thường và nhóm đối chứng. Ngoài ra, nồng độ HO-1 tìm thấy trong huyết thanh của các bệnh nhân bị BP-Si còn có liên quan chặt chẽ với số lượng hạt silica hấp thụ trong phổi, cũng như với mức độ suy giảm chức năng hô hấp (FEV1)và dung tích sống (VC) của bệnh nhân. Ở các bệnh nhân viêm phổi tắc nghẽn không phải do tiếp xúc với bụi silic, sự xuất hiện của các gốc oxy tự do có thể làm tăng hàm lượng CO trong máu ngoại vi, song nồng độ HO-1 trong huyết thanh của họ thấp hơn rất nhiều so với các bệnh nhân BP-Si.

Tiến sĩ Yoshiaki Ishigatsubo nhấn mạnh rằng, những số liệu thực nghiệm trên người và động vật trong nghiên cứu của ông là bằng chứng đầu tiên khẳng định HO-1 được tổng hợp trong các tế bào nhu mô phổi bị tổn thương do tiếp xúc với bụi Silic, chứ không phải được tổng hợp trong các tế bào đơn nhân ở máu ngoại vi. Vì khi nồng độ HO-1 tìm thấy trong huyết thanh của các bệnh nhân bị bệnh BP-S tăng rất cao nhưng số lượng tế bào đơn nhân vẫn giữ nguyên không thay đổi. Nếu HO-1 huyết thanh thực sự có nguồn gốc ban đầu từ các tế bào nhu mô phổi tổn thương thì nó sẽ là một chỉ điểm sinh học giá trị để phát hiện sớm bệnh BP-Si, trước khi có tổn thương hình ảnh trên phim X-quang và cho phép đánh giá các mức độ nghiêm trọng của bệnh.

Nghiên cứu điều trị thử nghiệm trên chuột bị bệnh BP-S, Tiến sĩ Ishigatsubo còn tìm thấy rằng, Hemin là chất kích thích sinh tổng hợp chính của HO-1 có khả năng làm giảm phản ứng viêm cấp khi tiếp xúc với bụi Silic. Sự tăng hàm lượng HO-1 trong các tế bào nhu mô phổi bị tổn thương khi tiếp xúc với bụi Silic rất ổn định và bền vững làm hạn chế sự tạo thành các gốc oxy tự do của các hạt Silica cũng như làm giảm khả năng hoạt hoá của các gốc này. Trong khi Kẽm-protoporphyrin (chất ức chế HO-1) làm tăng sự tiến triển các tổn thương củabệnh BP-Si.Như vậy, việc chỉ định các thuốc làm tăng tổng hợp HO-1 có thể sẽ là một chiến lược mới trong dự phòng và điều trị bệnh Bụi phổi Silic

Đặng Minh Ngọc

Viện Y học lao động và Vệ sinh môi trường